Het bestuur in koloniaal Mexico werd gevormd door peninsulares, de Europese Spanjaarden. Zij waren naar Nieuw-Spanje gekomen om daar een bestuursfunctie te vervullen en keerden na afloop weer terug naar Spanje. Om zeker te zijn van hun loyaliteit mochten ze in Nieuw-Spanje geen grond bezitten. Onder de peninsulares stonden de creolen (criolles), de Amerikaanse Spanjaarden, de afstammelingen van kolonisten of conquistadores. Zij mochten de allerhoogste posities niet bekleden, maar hadden wel veel rijkdom. Onder de creolen stonden de castas. Dit waren allerlei mengvormen: mestiezen, mulatten, etc. Er werden 16 verschillende castas erkend. Nog onder de castas stonden de Indianen. Onder de Indianen bestonden overigens wel grote sociale verschillen, stamhoofden mochten vaak gewoon aanblijven en hadden het aanzienlijk beter dan gewone Indianen. Alhoewel er na de verovering door ziektes en dwangarbeid tientallen miljoenen Indianen om het leven kwamen, bleven zij de hele koloniale periode bleven de grootste groep vormen.

In 1808 was het moederland Spanje bezet door Napoleon Bonaparte en waren de Bourbons afgezet en vervangen door Napoleons broer Jozef Bonaparte. De vice-koning van Nieuw-Spanje José de Iturrigaray wilde hiervan gebruik maken door een mate van zelfbestuur in zijn kolonie in te voeren, maar deze plannen werden voortijdig afgebroken door een staatsgreep van de peninsulares. Dit betekende het eind van de geloofwaardigheid van het koloniale bestuur. De conservatieven, bang om geregeerd te worden door een liberale Bonaparte, en liberalen sloten de handen ineen.

Rechts: José de Iturrigaray en zijn gezin.

Rechts: José María Morelos

In 1819 werd er zelfs amnestie aan de rebellen beloofd. Twee leiders zetten de strijd echter voort. Vicente Guerrero streed aan de kust van de Grote Oceaan en Guadalupe Victoria leidde een guerrilla-oorlog nabij Vera Cruz. Gebeurtenissen in Spanje zouden echter de balans ten gunste van de onafhankelijkheidsstrijders laten doorslaan. In Spanje was namelijk in 1812 na een staatsgreep een liberale grondwet in werking gesteld. In 1814 was deze weer teruggedraaid, maar na een staatsgreep in 1820 trad hij weer in werking. Veel conservatieven in Mexico werden hierdoor gealarmeerd; ze hadden liever onafhankelijkheid dan een liberale grondwet, die machtspositie in gevaar zou kunnen brengen. Een zo'n conservatief was generaal Agustín de Iturbide, erop uitgestuurd om Guerrero en Victoria te verslaan. Iturbide zocht echter toenadering met beide opstandelingen. Met zijn drieën tekenden ze het plan van Iguala, dat voorzag in een onafhankelijk Mexicaans Keizerrijk, het behoud van de rooms-katholieke religie en sociale gelijkheid voor alle groepen. De drie vormden het leger van de drie garantiën, waarbij opstandelingen uit het hele land zich aansloten. Vice-koning Juan de O'Donojú nodigde hen uit voor gesprekken. Op 24 augustus 1821 ondertekenden ze het verdrag van Córdoba, waarbij Mexico onafhankelijk werd. In 1821 maakten de drie hun intrede in Mexico stad. Itubide en vice-koning Juan O'Donojú ondertekenden een verdrag waarmee Mexico onafhankelijk werd.

Het Eerste Mexicaanse Keizerrijk ( 21 juli 1822 tot 19 maart 1823). 

Na de onafhankelijkheid was het de bedoeling dat Mexico een keizerrijk zou worden met koning Ferdinand VII van Spanje als keizer. Deze weigerde echter, net als andere Europese vorsten aan wie de kroon werd aangeboden. Hierop besloot Agustín de Ituribide zichzelf tot keizer van Mexico te laten kronen. De keizerschap was echter geen succes. In 1823 werd Iturbide afgezet en Mexico werd een republiek.

Hoewel Mexico onafhankelijk was geworden veranderde er weinig qua sociale verhoudingen. De creolen vervingen de peninsulares als bestuurders, maar de mestiezen en Indianen bleven een ondergeschikte positie behouden. De economie was in het slop geraakt; het zou nog decennia duren voordat het enigszins hersteld was. Verder had de oorlog aan zo'n half miljoen mensen het leven gekost. De Spaanse regering weigerde het verdrag van Córdoba te erkennen en beschouwde Mexico nog steeds als kolonie. Ze erkenden Mexico pas nadat de Mexicanen in 1829 een Spaans leger dat Mexico probeerde te heroveren wisten te verslaan.

Volgens het Plan van Iguala zou Ferdidand VII keizer van Mexico moeten worden. Ferdinand weigerde echter, en de Mexicanen konden ook geen andere Europese vorst bereid vinden keizer te worden. Daarom werd in 1822 Iturbide tot keizer gekroond. Iturbides regering verliep echter rampzalig en dictatoriaal, waardoor er onder leiding van Antonio López de Santa Anna een opstand uitbrak. Iturbide werd afgezet waardoor er al na acht maanden een eind kwam een het Eerste Mexicaanse Keizerrijk.

In 1824 werd een nieuwe grondwet aangenomen waarmee Mexico een republiek werd. De eerste president was Guadalupe Victoria, die onder andere de slavernij afschafte. Toen hij aan het eind van zijn regering een conservatief als opvolger benoemde, werd hij omver geworpen door Vicente Guerrero. Guerrero regeerde maar vier maanden, hij werd omver geworpen door de conservatieven van Anastasio Bustamante.

Gedurende de volgende decennia na de onafhankelijkheid was Santa Anna de belangrijkste persoon. Hij was zeven keer (niet opeenvolgend) president. Hij regeerde autocratisch. Onder zijn bewind raakte Mexico de helft van haar grondgebied kwijt aan de VS. Hij beknotte de macht van de staten, en verving ze door departementen. In 1836 scheidde hierdoor de Republiek Texas zich af. Ook de Republiek van de Rio Grande en de Republiek Yucatán scheidden zich af. Beide gebieden werden uiteindelijk weer onder Mexicaans bestuur gebracht, maar in het geval van Yucatán duurde dat enkele decennia. In 1845 werd Texas geannexeerd door de Verenigde Staten, en er brak er onenigheid uit over de grens Mexico en de VS. Toen er in 1846 een schermutseling plaatsvond in een gebied dat zowel door Mexico als de VS werd geclaimd, brak de Amerikaans-Mexicaanse Oorlog. Het Mexicaanse leger was geen partij voor het Amerikaanse leger. In 1848 werd de Vrede van Guadalupe Hidalgo getekend, waarbij Mexico een derde van haar grondgebied aan de VS af moest staan. In 1853 verkocht Santa Anna bovendien nog een stuk land aan de VS om zijn exorbitante levensstijl te kunnen bekostigen. zijn regering was zo tiranniek geworden dat zelfs zijn voormalige conservatieve bondgenoten zich tegen hem keerden. Santa Anna werd definitief afgezet in 1855.

Na de omverwerping van Santa Anna namen de liberalen de macht over. Ze voerden een aantal liberale, antiklerikale hervormingswetten door. In 1857 Mexico een republiek. Er werd een nieuwe grondwet aangenomen waarmee de enorme macht van de Rooms-katholieke kerk gebroken zou moeten worden. De conservatieven kwamen hiertegen in opstand, en in 1858 brak er een burgeroorlog uit, De conservatieven werden vertegenwoordigd door de blanke elite van het leger en de katholieke kerk, die tot dan toe de grootste grootgrondbezitter was en veel economische macht had. 

De conservatieven zochten steun in het buitenland en als gevolg daarvan vielen in 1861 de Fransen, Spanjaardene en Engelsen Mexico binnen.om hun achterstallige schulden op te eisen. 

Op 8 december 1861 landden de eerste Spaanse troepen, aangevoerd door Juan Prim, in de Mexicaanse havenstad Vera Cruz, een maand later landden de Engelsen en Fransen. In februari werd de havenstad Campeche ingenomen. Napoleon III bleek echter verdergaande plannen te hebben, hij wilde in Mexico een keizerrijk vestigen. Toen dit uitkwam beraadslaagden Engeland en Spanje over verdere deelname aan de interventie. Engeland en Spanje hadden helemaal geen behoefte aan een regimeverandering in Mexico, generaal Prim stond zelf bekend als liberaal. Na beraad in Orizaba op 9 mei 1862 besloten Engeland en Spanje zich terug te trekken, zodat de Fransen er alleen voorstonden. Een eerste grote treffen vond plaats op 5 mei 1862. Generaal Lorencez werd in de Slag bij Puebla verslagen door een half zo groot Mexicaans leger onder leiding van Ignacio Zaragoza. Deze dag werd prompt uitgeroepen tot nationale feestdag. Lorencez werd na de nederlaag bij Puebla vervangen door maarschalk Élie Frédérick Forey terwijl Zaragoza overleed. In oktober landt Achille Bazaine met extra versterkingen, en weet Xalapa en Tampico in te nemen.

Op 16 maart staan de Fransen wederom voor Puebla, en ze slaan een belegering op. Tijdens deze belegering vindt het gevecht om Camerone plaats waarmee het Franse vreemdelingenlegioen zich onsterfelijk maakt. Op 17 mei geeft Puebla zich over, waarna de weg naar Mexico-stad open ligt. Op 31 mei ontvluchtten Juárez en zijn ministers Mexico-stad, om een nieuwe regering te vestigen in San Luis Potosí. In Mexico-stad wordt een regentschap ingesteld onder leiding van Juan Almonte.

Tweede Mexicaanse Keizerrijk was een keizerrijk (1863 tot 1867).

Van 1822 tot 1823 bestond het Eerste Mexicaanse Keizerrijk, onder leiding van Agustín I. Nadat hij omver was geworpen werd Mexico een republiek. Veel conservatieven zagen dat niet zitten en hadden liever een monarchie. In 1859 boden enkele conservatieven Maximiliaan van Habsburg de Mexicaanse troon aan. Hij weigerde echter. Twee jaar later vielen de Fransen Mexico binnen na een conflict over schulden. Napoleon III wilde van Mexico een Franse vazalstaat maken. In 1863 slaagden ze erin Mexico-stad in te nemen. Ze nodigden Maximiliaan wederom uit keizer te worden, wat op 10 april 1864 gebeurde.

Het keizerrijk werd niet erkend door de liberalen van Benito Juárez. Zij vormden een tegenregering en vielen voortdurend de keizerlijke en Franse troepen aan. Maximiliaan trof harde maatregelen tegen de liberalen. In 1866 trokken de Fransen onder dreiging van de Verenigde Staten terug. Maximiliaans vrouw Charlotte reisde naar Europa om steun te vergaren voor de regering van haar echtgenoot, maar tevergeefs. In mei 1867 capituleerden de laatste Maximiliaan-getrouwe troepen in Querétaro en Maximiliaan werd gefussillieerd. Mexico was weer een republiek

Zoals vaker bij dit soort verdwenen monarchieën wordt de troon nog steeds door iemand opgeëist. De huidige pretendent is Maximiliano de Götzen–Iturbide, een nakomeling van Agustín de Iturbide y Green, die adoptiefzoon was van Maximiliaan en Charlotte. Götzen–Iturbide beschouwt zich overigens alleen als hoofd van de Mexicaanse keizerlijke familie, en streeft niet naar werkelijke politieke macht.

Dit was te liberaal voor de conservatieven. De liberalen aanvaardden echter het instituut monarchie niet. Dit leidde tot een tweede monsterverbond van liberalen en conservatieven, zodat Maximiliaan in 1867 werd afgezet en geëxecuteerd. en de Republiek werd hersteld.

Benito Juárez werd als president hersteld en voerde een nieuwe, antiklerikaal gekleurde en radicaal-liberale grondwet in. De Ley Lerdo maakte een eind aan het gemeenschappelijke in voornamelijk Indiaanse dorpen. Dit was bedoeld om de opbrengst van de grond te verhogen, maar het werd al snel door grootgrondbezitters gebruikt om een machtspositie te verwerven Door al deze hervormingen werd Mexico omgevormd tot een moderne liberale staat, maar het creëerde ook een omvangrijk bestuursapparaat dat de opmaat vormde voor de autoritaire regeringen die Mexico de komende anderhalve eeuw zou kennen. Juárez overleed in het ambt in 1872. Hij werd opgevolgd door Sebastián Lerdo de Tejada.

In 1876 werd Lerdo opnieuw tot president gekozen. Herverkiezing was een heikel punt, voor de conservatieven was het het bewijs dat Juárez en Lerdo in feite tirannen waren. Generaal Porfirio Díaz kwam daarom in opstand. Hij veroeg Lerdo en werd in november 1876 tot president gekozen. Door verkiezingsfraude, intimidatie en grofweg geweld wist hij tot 1911 aan de macht te blijven. Tussen 1880 en 1884 regeerde een stroman van Díaz, Manuel González Flores als president, maar in 1884 werd Porfirio Díaz weer president. Zijn bewind stond bekend als het Porfiriaat. Het regime van Díaz was autoritair maar stabiel. Hij werd gesteund door sommige intellectuelen en bracht het land welvaart. De welvaart was echter niet eerlijk verdeeld. Veel boeren waren het slachtoffer van peonage, een vorm van schuldslavernij dat door Díaz bevorderd werd. Mexico werd geïndustrialiseerd, maar veel bedrijven waren van buitenlanders (Amerikanen en Europeanen). Dit wekte de woede op van jonge nationalisten en door het liberalisme en socialisme geïnspireerde intellectuelen.

De concentratie van grondbezit nam tijdens de heerschappij van Porfirio Díaz alleen maar toe.
In 1910 was 80% van de bevolking afhankelijk van de landbouw, maar meer dan 96% van de families op het platteland beschikte in het geheel niet over een eigen stukje land. Aan het einde van het Porfiriato was ook nog eens 14 tot 20% van het totale landoppervlakte in handen van buitenlanders, en dan met name Amerikanen. De Amerikaanse krantenmagnaat William Hearst werd voor een prikje grootgrondbezitter en moest als tegenprestatie het Mexico van Porfirio Díaz een ‘positieve pers’ bezorgen.

Gemaakt: 17-12-05