6163

Rusland (1400-1462)

Vorsten van Tver

Ivan (1399 - 1425) van Tver

Tussen 1399 en 1425 werd het vorstendom Tver geregeerd door Ivan, de zoon van Michaël ll. die erom bekend stond dat hij altijd bezig was zijn verwanten te verdringen van hun landerijen; met name vorsten en hun viziers kregen hiermee te maken. Tijdens zijn leiderschap werd het vorstendom verschillende malen door calamiteiten getroffen. Zo brandde in 1413 de stad Tver uit en braken hongerstakingen uit in 1417, 1422 en 1423. Van Moskou had het vorstendom echter even geen last, daar de Moskouse vorsten te druk verwikkeld waren in de strijd met de Litouwers en de Tataren om zich met de binnenlandse aangelegenheden in Tver te bemoeien.

Alexander van Tver

Na de dood van Ivan in 1325 volgden in een jaar tijd drie vorsten elkaar op. Eerst kwam Ivan's zoon Alexander op de troon, maar deze stierf vrij snel daarop aan de pest. 

Joeri van Tver

Kort daarna volgde diens oudste zoon Joeri, die hetzelfde lot trof. 

Boris (... - 1361) van Tver

Zijn broer Boris sloot een verbond met de machtige Litouwse vorst Vytautas de Grote en wist zo gedurende zijn 36-jaar durende heerschappij het land buiten oorlogen te houden. Het land werd zo weer naar haar oude status hersteld en bij zijn dood in 1361 was er niemand die durfde te betwisten dat zijn 8-jaar oude zoon Michaël hem op zou volgen. Deze Michaël III, die tot 1485 zou regeren, was echter wel de laatste vorst van Tver.

Grootvorsten van Moskou

Vasili I

Vasili II de Blinde (1425-1462), grootvorst van Moskou

Vasili II, de zoon van Vasili I, was 10 jaar, toen hij na de dood van zijn vader werd uitgeroepen tot Groothertog. Zijn oom Joeri van Zvenigorod, prins van Galicië-Merski greep deze kans aan om een claim te leggen op de troon. De strijd die hierdoor zou losbranden zou de grootste burgeroorlog zijn uit de middeleeuws-Russische geschiedenis. 

Na de dood van zijn grootvader van moeders kant, Vytautas de Grote, de groothertog van Litouwen in 1430, ging Joeri naar de khan van Kipchak en wist daar toestemming te verkrijgen voor het bestijgen van de troon van Moskou. Joeri bracht een leger op de been en viel Moskou aan. Door verraad werd Vasili verslagen en gevangen genomen (1433).

Toen Joeri eenmaal was uitgeroepen tot groothertog van Moskou, verleende hij zijn neef Vasili gratie en stelde  hij hem aan als bestuurder van de stad Kolomna. Deze stad, 113 km ten z.o van Moskou, is een van de oudste steden van Rusland en werd in 1301 door Daniël van Moskou veroverd en bij Moskovië ingelijfd. 
De aanstelling van Vasili bleek een misvatting, want hij beraamde onmiddellijk een samenzwering tegen zijn oom en verzamelde een groot aantal ontevredenen om zich heen. Toen Joeri eenmaal doorkreeg hoe onzeker de troon was geworden, trad hij af en verliet Moskou voor zijn noordelijke thuisplaats Zvenigorod. Toen Vasili was teruggekeerd in Moskou, liet hij zijn verrader Vsevolzjski blind maken.

Ondertussen hadden echter de beide zonen van Joeri, Vasili de Schele en Dimitri Sjemjaka de claim op de troon overgenomen en besloten de strijd voort te zetten. Zij wisten Vasili wederom te verslaan en deze zocht een toevlucht bij de Khan van de Gouden Horde. Na de dood van Joeri in 1434 werd Vasili de Schele uitgeroepen tot de nieuwe groothertog. Dimitri Sjemjaka ruziede met zijn broer en sloot daarop een verbond met Vasili II. Gezamenlijk wisten ze in 1435 Vasili de Schele uit het Kremlin te verjagen. Deze werd daarop gevangengezet en de ogen uitgestoken, waardoor hij effectief was uitgeschakeld voor de strijd om de troon.

Nu Vasili zich verzekerd had van de troon, werd hij geconfronteerd met de dreiging van de Tataren (die uit de Mongolen van de Gouden Horde waren voortgekomen).

Na de nederlaag op het Snippenveld in 1380 op de Tataren kreeg Moskovië de overhand in de machtsstrijd met het Tataarse rijk (khanaat van de Gouden Horde). De Tataren bleken niet meer in staat hun wil op te leggen in het steeds verder uitdijende grondgebied van Moskovië. Af en toe werden Tataarse prinsen opgenomen aan het Moskovitische hof en kregen ze een stuk land toegewezen. Op deze manier probeerde Moskou verdeeldheid te zaaien in het al labiele Tataarse rijk, en met succes..Het khanaat van de Gouden Horde viel uiteen in de kleinere khanaten Astrakhan, Kazan, Crimea (Krim) en Sibir (Siberie). Moskovië bleef zich bemoeien met de dynastieke twisten in het khanaat van Kazan, om invloed te verwerven. 

De Mongoolse dominantie stierf een langzame dood in alle gebieden. Dat was ten dele te wijten aan de uitgestrektheid van het gebied. De kleinere khanaten gingen elk hun eigen weg. Zo verdween de Mongoolse macht in een historische schemerzone. Kazan, voorheen het centrum van een vorstendom binnen de Gouden Horde, werd na de val van de Gouden Horde in 1438 de hoofdstad van het machtige Khanaat van Kazan. De vestingwerken werden hersteld, zodat Kazan goed verdedigd kon worden. Na de teloorgang van de alliantie tussen Moskou en de Krim-Tataren, begin 15e eeuw, werd de politieke relatie van Moskovië met de Wolga-Tataren van Kazan nog slechter dan hij al was. Daarentegen was de commerciële relatie tussen de twee staten beter dan ooit. Het khanaat van Kazan had uitgebreide handelscontacten met het khanaat van Sibir, de Kaukasus, Perzië en Midden-Azië, en daar profiteerde Moskou van mee.

 In 1439 moest Vasili ll  vluchtten uit Moskou toen de stad werd belegerd door Olug Moxammat, de khan van Kazan. In 1445 leidde Vasili persoonlijk zijn troepen in een poging om Moxammat te verslaan, maar werd zelf verslagen en gevangen genomen. De Moskovieten waren daarop gedwongen een grote losprijs te betalen voor zijn vrijlating.

Ondertussen had Dmitri Sjemjaka in Moskou de troon overgenomen en deze was nog niet vergeten dat Vasili zijn broer de ogen had laten uitsteken. Hij liet Vasili daarop ook blind maken en verbande hem naar Oeglitsj (1446). Omdat Vasili echter nog steeds veel aanhangers had in Moskou, liet Dmitri hem terughalen en gaf hem gouvernement Vologda als apanage. Dit bleek wederom een foute beslissing, want Vasili verzamelde daar opnieuw een leger van aanhangers om zich heen en heroverde de troon.

Vasili's uiteindelijke overwinning tegen zijn oom volgde in 1450, toen hij Galicië-Merski (het gebied ten noorden van de Karpaten dat tegenwoordig tot Poen en Oekraïne behoort) veroverde en Dmitri liet vergiftigen. Zijn kinderen wisten echter te ontkomen naar Litouwen. 

Toen de oorlog eenmaal over was, liet Vasili bijna alle kleine apanages in het Grootvorstendom uitschakelen, om daarmee zijn soevereine autoriteit te vergroten. Door zijn militaire overwinningen werden de republikeinse overheden van Novgorod, Pskov en Vjatka gedwongen om hem te accepteren als hun opperheer.

Ondertussen was Constantinopel in handen gevallen van de Turken en de patriarch ging akkoord met het accepteren van de suprematie van de paus bij het Concilie van Florence. Vasili wees dit echter resoluut af en liet in 1448 bisschop Jona benoemen tot metropoliet van Moskovië, wat neerkwam op de verklaring van onafhankelijkheid van de Russisch-orthodoxe Kerk van de Patriarch van Constantinopel. Deze zet versterkte de positie van Moskovië onder de Orthodoxe landen.

Rusland (1462 - 1505)

gemaakt: 11-03-08

colofon