Het Land van Valkenburg was een een zelfstandige heerlijkheid, later graafschap rond Valkenburg. Kern van het Land van Valkenburg vormt de gelijknamige burcht in Valkenburg. De eerste vermelding van Valkenburg is een schenkingsakte uit 1041 van keizer Hendrik lll aan Thibald van Fouron, de eerste Heer van Valkenburg (1041-1106).

Rechts: Land van Valkenburg.

Ook Gosewijn II kwam enkele keren in conflict met de Duitse keizer, wat in 1141 resulteerde in de verwoesting van het kasteel en het stadje.

In 1170 overleed Gosewijn II en zijn bezittingen gingen over naar Gosewijn III. Deze had een goede verstandhouding met de toenmalige keizer Frederik Barbarossa en verbleef vaak met hem in Italië. Gosewijn III ontving uiteindelijk de titel van graaf uit handen van de keizer. Het kasteel maakt in deze periode een grote ontwikkeling door. Omstreeks 1200 werd er een tienhoekige toren gebouwd ter vervanging van de veel grotere zestien hoekige toren. De wal van palissaden werd vervangen door een stenen schildmuur en er verschenen tal van andere bijgebouwen op het kasteelterrein. Omstreeks 1250 staat er een complex waar de huidige putkamer, een deel van de huidige kapel en een voorloper van de huidige ridderzaal deel van uitmaken.

Gedurende de loop van de 14e eeuw werd het kasteelterrein groter gemaakt door middel van het storten van puin en breidde het complex zich sterk uit. De tienhoekige toren verdween en werd niet meer door een nieuwe donjon vervangen. Hiervoor in de plaats kwam een groot gebouw met twee vleugels omringd door een ruime schildmuur voorzien van twee zware, ronde verdedigingstorens. Buiten de hoofdpoort van het kasteel lag de 'Dwingel'; een spiraalgewijs om de burcht lopende muur die de toegang tot de burcht controleerde.

Gedurende het verloop van de Middeleeuwen wordt het kasteel enkele keren belegerd. In de Tachtigjarige Oorlog wisselde het kasteel enkele keren van bezetter, maar de staatse troepen wisten de burcht in 1644 definitief in handen te krijgen. In december 1672 slaagden Franse troepen het kasteel kortstondig te veroveren, maar zij werden alweer snel verdreven. Onmiddellijk daarna besloot stadhouder Willem III de burcht op te blazen omdat het hem waarschijnlijk niet weer zou lukken om de burcht weer te veroveren. Dit zou de burcht voor Fransen tot een belangrijk bruggenhoofd kunnen dienen. Hierna is de ruïne nooit meer opgebouwd. Slechts deze kasteelruïne, een ronde toren (gedeelte van het huidige kasteel Den Halder), twee van de zes stadspoorten, de Berkelpoort, de Grendelpoort en een deel van de stadswallen zijn nu nog over van de vesting Valkenburg. Bij de brand van 1773 heeft men vele rotsblokken van de kasteelruïne gebruikt om Valkenburg weer op te bouwen.

Het kleine Valkenburg wist zich uiteindelijk als lokale grootmacht niet te handhaven tegen de oprukkende grootmachten Gulik, Gelre, Luik en met name het hertogdom Brabant, waarmee het huis Valkenburg regelmatig conflicten had.  In 1352 stierf de Valkenburgse dynastie uit.

In 1347 werd het tot dan toe zelfstandige Valkenburg door Brabant verkregen. In 1381 werd de hertog van Brabant erkend als graaf van de in 1356 door de keizer tot graafschap verheven heerlijkheid Valkenburg en het Land van Valkenburg.

De drie landjes van Dalhem, 's-Hertogenrade en Valkenburg werden vanuit het Brabantse bestuurscentrum Brussel aangeduid als de Landen van Overmaas, aangezien ze vanuit Brussel aan de overzijde van de Maas gelegen waren. Sittard, Born en Munstergeleen werden in 1400 verkocht aan de hertog van Gulik. Bij het partagetractaat van 1661 wordt Valkenburg verdeeld tussen de Republiek en de Spaanse koning. Het Staatse deel stond bekend als Staats-Overmaze, één van de Generaliteitslanden,

Gemaakt: 19-12-08

colofon