| 7451 | Perzische rijk der Safawiden (1501 - 1587) |
|
 Perzië onder Mongoolse overheersing (1265 - 1500) |
|
Aan het eind van de vijftiende eeuw verenigde de dynastie van de Safawiden (Safaviden) Iran. Zij voerde onder andere het sjiisme als staatsgodsdienst in. Iran wist als één van de weinige landen in Azië onafhankelijk te blijven van westerse landen. De Safawiden regeerden het rijk van 1501 tot 1736. De naam van de dynastie is afgeleid van sjeik Safi al-Din. Hij was in 1301 de stichter geweest van een soefi-orde in de stad Ardebil in Azerbeidzjan en genoot veel aanhang. Na zijn dood volgde zijn zoon, Sjeik Sadr al-Din hem op. Hij bouwde een grote moskee voor zijn vader om meer aanhangers te trekken. Deze bestond voor een groot deel uit Turkmenen. De Safawiden weren aanhangers van de sjiïetische islam, en onder hen werd Perzië het grootste sjiïtische land in de moslimwereld. Dit is een positie die Iran tot op de dag van vandaag heeft. Onder de Safaviden genoot Perzië zijn laatste periode als belangrijke keizermacht. De Perzische kunst en de architectuur bereikten tijdens de regering van de dynastie der Safaviden een climax. De dynastie was ontstaan in Azerbeidzjan, maar claimde na een tijd een deel van het grotere gebied van Perzië. De filosofie en de wiskunde uit het oude Griekenland werd onder de heerschappij van het nieuwe rijk bevorderd en de kennis werd bewaard binnen de moslimwereld. Tijdens deze periode werd Perzië een centrum voor de vervaardiging van wetenschappelijke instrumenten. Zijn reputatie van kwaliteitswerk bleef bestaan tot ver in de 19e eeuw. |
|
Een nazaat van deze sjeik was sjah Ismail (1487-1524), die eveneens afkomstig was uit Ardebil en in korte tijd heel Perzië (Hamedan, Isfahan, Shiraz, Pars, Kerman, Herat) wist te veroveren. Zijn macht berustte op de Kizilbasj (Turks voor Roodhoeden), die vooral uit leden van Turkse stammen bestond. Toen Ismail in 1501 sjah van Perzië werd, was hij slechts zeventien jaar oud. Hij introduceerde het Twaalver sjiisme als nationale godsdienst in Iran, een land dat tot dan toe voornamelijk soennitisch was geweest. Die introductie was opmerkelijk omdat daarvoor het Twaalver sjiisme een esoterische sekte was geweest, die afstand had genomen van politiek. Ismail trok zich daar weinig van aan en voerde de invoering van het twaalver sjiisme hardhandig door, waarbij hij soennieten in zijn rijk en de omringende landen, zoals het Osmaanse Rijk, bestreed. Rechts: Sjah Ismail I door een Venetiaans kunstenaar |
 |
|
Ismaïl breidde Perzië uit tot een gebied dat het huidige Azerbeidzjan, Iran en Irak, plus een groot deel van Afghanistan omvatte. In 1509 veroverde hij de stad Bagdad. De uitbreiding van Ismaïl werd gestopt door het Ottomaanse Rijk bij de Slag van Chaldiran in 1514, waarbij het Perzische leger door Selim l verpletterd werd, en de oorlog met Ottomanen was een feit.
Het rijk van de Safawiden in 1512, kort daarna zou het veel gebied verliezen aan de Osmanen |
 |
 |
Isfahan (of Esfahan, in de oudheid Aspadana genoemd), gelegen in een oase op het Iraans Plateau, aan de noordoever van de rivier de Zaindeh Rud, bestond al geruime tijd, toen deze door de Arabieren werd veroverd in het jaar 643. De Seltsjoeken veroverden Isfahan en maakten het tot hun hoofdstad in 1051. In 1387 werd de stad veroverd door Timoer Lenk, waarbij 70.000 inwoners gedood werden. Gedurende een lange periode was Isfahan de hoofdstad van Perzië. Dat begon in 1598 onder Abbas I totdat Afghanen de stad in 1722 veroverden en Shiraz de hoofdstad van Perzië werd. In 1729 werden de Afghanen weliswaar verdreven, maar de stad vond nooit meer zijn grandeur terug.
Links: Masjid Jami in Isfahan |
|
Op zijn reis naar Perzië (1561) had de handelsreiziger Anthony Jenkinson in de stad Qazvin, toentertijd de hoofdstad van Perzië, een onderhoud met sjah Tahmasp, en overhandigde hem geschenken, maar nadat Tahmasp hoorde dat Jenkinson een christen was, was hij niet langer geïnteresseerd. Jenkinsons timing was op dit punt ook ongelukkig: De sjah had net een vriendschapsverdrag met de Turken gesloten, die bijna alle Europeanen als vijanden zagen. Hij overwoog zelfs Jenkinsons hoofd als geschenk aan de sultan van Turkije te sturen, maar op verzoek van zijn zoon, die waarschuwde dat een dergelijke behandeling van vreemdelingen andere bezoekers zou afschrikken, liet hij hem uiteindelijk ongedeerd gaan, en gaf hem zelfs een rijk kleed mee.
|
|
Gemaakt: 04-10-05; laatst bijgewerkt: 18-05-10 |
Ismail I (1501-1524)