Bagdad werd in 762 gesticht door al-Mansoer onder de naam Madinat as Salam, de Stad van de Vrede, nabij de ruïnes van Ctesiphon, de oude hoofdstad van het Sassanidische rijk  aan de Tigris. Het werd (met tussenpozen) de hoofdstad van het islamitische kalifaat van de Abbasiden. Het rijk werd daarvoor vanuit Damascus geregeerd. In feite was Bagdad de naam van een dorpje in de buurt, die overging op de nabijgelegen stad.

In luttele jaren verrezen er een enorm paleis en een grote moskee en de stad groeide explosief door de toestroom van mensen uit de hele islamitische wereld. De stad bloeide als handelsstad doordat een groot deel van de handelswegen tussen Azië en Europa via Bagdad gingen. De grote havenstad Basra aan de Perzische Golf zorgde voor een goede verbinding met de Indische Oceaan. Zo kwamen belangrijke zeeroutes vanuit Oost-Afrika en Zuid-Azië bij Bagdad samen. De kunsten en wetenschappen werden gestimuleerd door de intellectuele vrijheid die de Abbasiden voorstonden en er ontstonden beroemde studiecentra met onder andere een grote stadsbibliotheek waar vanuit de hele bekende wereld studenten en geleerden kwamen studeren en onderwijzen. Bagdad werd een belangrijk centrum voor het instandhouden van de vroegere Helleense geschriften. Een deel van de klassieke literatuur is alleen nog bekend uit Arabische vertalingen die hier bewaard en becommentarieerd werden. Ook de geneeskunst stond op hoog peil. Uit deze periode (de 9e eeuw) dateren de Verhalen van 1001 nacht, waarin Bagdad en zijn beroemde kalief Haroen al Rashid (786-809) een belangrijke rol spelen.

De collectie verhalen van 1001 nacht is gedurende een aantal eeuwen gegroeid. De eerste verhalen stammen al uit de negende eeuw, en de collectie groeide door totdat het geheel in de vijftiende eeuw in het Arabisch op papier werd gezet. In het begin van de achttiende eeuw werd het boekwerk in het Frans vertaald (Les Mille et Une Nuits door Antoine Galland), en in de negentiende eeuw werd het tweemaal in het Engels vertaald: Arabian Nights door Edward William Lane, en The Tousand Nights and a Night door Richard Francis Burton, waarvan Arabian Nights verreweg het bekendst geworden is. De bekendste sprookjes uit 1001 nacht zijn: Aladdin en de Wonderlamp, Ali Baba en de veertig rovers en Sinbad de Zeeman. 

Bagdad werd in 1055 door de Turkse Seldjoeken veroverd. Sultan Toghril Beg van de Seldjoeken regeerde vanuit Bagdad als waarnemer voor de Abbasidische kaliefen, maar de echte macht lag nu bij de Seldjoeken, en niet meer bij de Arabieren.

Tot in 1258 bleef Bagdad een van de belangrijkste steden van de Islamitische wereld en van West-Azië. In dat jaar verwoestten de Mongolen onder Hülegü Bagdad en vermoordden bijna de gehele bevolking en de laatste kalief van de Abbasiden in een orgie van geweld. Eén van de grootste beschavingen kwam daarmee definitief tot zijn einde. De macht die het tweestromenland toen had, zag het daarna nooit meer terugkeren. Andere cultuurcentra in het Midden-Oosten namen Bagdads rol over, met name Egypte en Moors Spanje.

In 1401 werd de stad opnieuw door Mongolen geplunderd. In 1516 begonnen de Turken van het Osmaanse Rijk met veroveringsoorlogen in het Midden-Oosten. In 1534 viel Bagdad weer in handen van de Turken en in 1546 Basra. Hierna bleef het huidige Irak tot de Eerste Wereldoorlog onder Turks bewind, al hadden de inwoners een zekere autonomie.. Na de val van het Ottomaanse Rijk in 1917 werd Bagdad in 1920 de hoofdstad van Irak en werd het bestuurd door de Britten.

Gemaakt: 02-08-05; laatst bijgewerkt: 17-08-05

colofon