775

Oud-Paleolithicum (1) 
(2,4 - 1,75 mjg)

Klik hier voor het frame van de pagina

Zo’n 2,5 half miljoen jaar geleden ontstond er een nieuw Hominini geslacht : eentje die de bossen Afrika achter zich had gelaten en gebruik maakte van stenen werktuigen. Dit is het geslacht waartoe ook wij behoren: Homo. Zijn verschijning viel samen met de wereldwijde afkoeling van het klimaat tijdens het Tegelen glaciaal. De stenen werktuigen van deze Homo Habilis (waaronder veel vuistbijlen) wordt aangeduid met Oldowan of Olduvai cultuur en wordt gezien als de oudste "menselijke" cultuur. Naast de Homo Habilis, onze voorouders, leefde nog een soort: de Homo Rudolfensis. 

Tegelijkertijd met deze tot het geslacht Homo behorende soorten, leefden nog de robuuste rechtop lopende plantenetende Paleopithecus robustus en Paleopithecus boisei die zich uit een van de fijner gebouwde Australopithecinen hadden ontwikkeld.  
Het Afrika van 2 miljoen jaar geleden zag er al net zo uit als tegenwoordig. Zou iemand een tijdreis maken dan zou hij op het eerste gezicht denken zich nog steeds in de 21ste eeuw te bevinden. Sommige dieren die er leefden zijn bekend uit deze tijd, neushoorns, leeuwen, buffels en nog veel andere Afrikaanse dieren die we vandaag de dag kennen. Maar er waren ook verschillen, er leefden dieren zoals de Chalicotheria, de Deinotheria (gigantische verwanten van de Olifanten), reuzenwrattenzwijnen en reuzenotters die naderhand zijn uitgestorven. Maar de meest opmerkelijke dieren waren wel de rechtop lopende apen.

links: enkele van deze rechtop lopende apen worden nagezeten door een reusachtige Deinotherium
Na jarenlang in de Olduvai Gorge stenen werktuigen te hebben gevonden vond Louis Leakey in 1962 eindelijk de maker. Louis had al eerder in 1959 hominide fossielen gevonden, maar dat waren de fossielen van een Paranthropus. Uitgaande van de overtuiging dat alleen de mens in staat was werktuigen te maken, moest er dus ook nog een echte Homo gevonden worden. In 1962 vond Louis een aantal fossielen die een geschatte herseninhoud hadden van net onder de 700 ml. Dat was wat aan de lage kant voor een lid van ons geslacht, maar Louis dramde zijn wil door. Zo werd Homo Habilis, de handige mens, geboren, een soort naam die tot op de dag van vandaag gelijkstaat met controversie. De soort werd een soort verzamelbakje voor alle Homo-achtigen van rond 2 miljoen jaar oud. Toen Donald Johanson en zijn team in 1985 zijn pas gevonden OH 62 als Habilis classificeerde was de maat vol. OH 62 week dusdanig af van andere Habilis fossielen, dat besloten werd de soort te splitsen. Zo ontstond Homo Rudolfensis. De grotere en moderner uitziende Habilis fossielen werden voortaan Homo Rudolfensis genoemd. ER 1470, een schedel die in 1972 in Koobi Foora had gevonden, werd het type exemplaar van de soort. De primitievere Habilis fossielen, zoals OH 62, bleven Homo Habilis heten. 

 

Volgens Leakey waren de Homo Habilis en de Homo Rudolfensis twee verschillende soorten. Er is nog grote onzekerheid omtrent wie van de twee onze verre, maar directe voorouder is. Ook de vraag hoever dit geslacht  teruggaat in de tijd en of het geslacht vertegenwoordigd wordt door een of meer groepen is nog open. 

De Habilis fossielen zijn volgens sommige onderzoekers dusdanig primitief, dat de naam Homo hier niet op zijn plaats is. Zij plaatsen de Homo Habilis in het geslacht Australopithecus en spreken van Australopithecus Habilis.

rood: Rudolfensis
zwart: Habilis

Meer fossielen uit Oost Afrika
Na dit gouden decennium van ontdekking na ontdekking, werd het relatief rustig in Afrika. In 1984 was Afrika echter weer helemaal terug in het nieuws. In Turkana was Richard Leakey en zijn team, waaronder ook zijn vrouw Meave en zijn goede vriend en collega Alan Walker, naar de westelijke oevers van het Turkana meer getrokken. Op de locatie Nariokotome ging hij aan de slag. Zijn Hominid Gang (jagers naar menselijke fossielen) bestaande uit zeer ervaren fossielenjagers, die Richard rekruteerde onder de lokale bevolking) speurden de dorre vlakten af, op zoek naar de piepkleine stukjes bot toen de leider van de bende, Kamoya Kimue, een stukje van een menselijke schedel vond. Wat Kamoya vond was het meest complete skelet van een Homo erectus ooit gevonden. Zij noemde het skelet Turkana Boy (Turkana jongen, hij was slechts 11 of 12 jaar toen hij overleed). De Turkana jongen was vrij lang, als hij volwassen was geworden zou hij ongeveer 1,83 m. lang geworden zijn. Het fossiele skelet werd gedateerd op ongeveer 1,6 miljoen jaar en dat is erg oud voor een erectus.

De Turkana jongen zou echter niet lang een erectus blijven. Zoals eerder gezegd, was de soort Homo habilis een soort vergaarbak aan het worden voor moeilijk classificeerbare fossielen. Elk fossiel van grofweg 2 miljoen jaar oud dat duidelijk geen Australopithecus was werd op de "habilisberg" geschoven. Dat ging veranderen... Donald Johanson was met zijn team naar de Olduvai Gorge getrokken (Louis Leakey was al overleden en Mary  was daar inmiddels al gestopt). Hij vond daar een 1,85 miljoen jaar oude hominide en aangezien het duidelijk geen Australopithecus was, werd het een Habilis. Het wezentje, dat het catalogusnummer OH 62 meekreeg, was echter zeer primitief en klein. Als er rond 2 miljoen jaar geleden inderdaad maar een Homo soort was, dan betekende dit dat onze soort in slechts 200.000 jaar van een primitieve, 1 meter lange habilis was geëvolueerd naar een ontwikkelde Homo erectus van 1,80 m. Er werd besloten Homo habilis op te splitsen. De habilis fossielen uit Olduvai bleven habilis heten. Onder deze fossielen bevond zich het allereerste habilis fossiel ooit gevonden, evenals OH 62. 
 KNM-ER 1470, het vroegere type exemplaar van de soort werd samen met andere fossielen van Turkana en een schedel, Stw 53 uit Sterkfontein, Zuid-Afrika, Homo Rudolfensis genoemd. De rest van de "habilis" fossielen samen met een aantal vroege erectus fossielen, waaronder ook de Turkana jongen, KNM-WT 15000, werden nu Homo Ergaster genoemd. Het is nog steeds niet bekend hoe deze soorten aan elkaar verwant zijn.

(bron: Sesha net)

Oud-Paleolithicum 2 (1,75 mjg - 850.000 jaar geleden)

laatst bijgewerkt: 20-04-08

colofon