7734

Portugezen in Japan (1543 - 1630)

In 1543 bereikten de eerste Portugezen Japan. Fernão Mendes Pinto heeft geclaimd een van de ontdekkers van Japan te zijn, maar João Rodriguez Tçuzzu s.j., een Japanse autoriteit op het gebied van kerkgeschiedenis, noemt Pinto’s Peregrinação een boek vol verzinsels.. Vaststaat dat Pinto Japan in de jaren 1544-1556 drie of vier keer heeft bezocht. Hij heeft ongetwijfeld het verhaal over de ontdekking van Japan vernomen van de werkelijke ontdekkers en hun verhaal, aangevuld met geschikte toevoegingen, tot zijn eigen verhaal gemaakt. Dit blijkt – aldus Boxer – bij zorgvuldige vergelijking van de versies over de ontdekking van Japan van de hand van António Galvão (1563), Diogo do Couto (1597) en João Rodriguez Tçuzzu s.j. (1633). 
Nadat het eerste contact gelegd was, volgden al snel de Portugese handelaars en enkele jaren later ook de missionarissen, aanvankelijk Portugezen, later Spanjaarden.  De Japanners hadden ook enkele Portugese lontmusketten in handen gekregen. Een jaar later hadden zij die niet alleen perfect gekopieerd, maar het oorspronkelijk ontwerp reeds gevoelig verbeterd.  In 1549 arriveerde de jezuïet Francisus Xavier in Kagoshima, de zuidwestelijke punt van het eiland Kyushu en lokale vorsten werden snel bekeerd in ruil voor handelsvoordelen en wapens. Oda Nobunaga zag wel voordelen van het christendom als tegenhanger van het boeddhisme. De jezuïeten die zich in Japan hadden gevestigd, streefden een religieus monopolie na, dat zij angstvallig verdedigden tegen andere kloosterorden. En niet ten onrechte. De visie van de jezuïeten week immers sterk af van de andere Europese kloosterorden. Zij beschouwden de Japanners niet als heidense barbaren, maar hadden het grootste respect voor hun cultuur. Die houding wierp snel vruchten af duizenden Japanners werden tot het christendom bekeerd.

Links: Franciscus Xavier arriveert in Japan

Oda's opvolger Hideyoshi Toyotomi vreesde dat de nieuwe godsdienst zijn leiderschap wel eens zou kunnen gaan ondermijnen. Er werden verordeningen uitgevaardigd tegen het christendom en in 1597 werden er 26 priesters en Japanse bekeerlingen gekruisigd. 

Rechts: de dood van de 26 "martelaren van Nagasaki" detail van een schilderij geschilderd door een onbekende Japanse schilder. (z. Christian martyrs of Nagasaki voor het gehele schilderij in hoge resulutie)

Op 19 april 1600 strandde het schip de Liefde op de oostkust van het Japanse eiland Kyushu. De situatie aan boord was beroerd. 24 van de oorspronkelijk 110 bemanningsleden waren nog in leven, waaronder William Adams en Qaueckernaeck. Maar vijf of zes van hen konden op eigen benen staan. Al snel kwamen de eerste Japanners aan boord. Zij waren vooral nieuwsgierig naar de handelsgoederen, wapens en de scheepsinventaris van het schip. Aanvankelijk werd de bemanning met rust gelaten in een huis op de wal. Alsnog stierven daar een aantal mannen. Daar werd ook een verhoor afgenomen door een Portugese missionaris, die hen beschuldigde van 'piraterij'. De Portugezen drongen er op aan de Nederlanders te laten executeren. 

Rechts: De Liefde bereikt Japan

In 1600 had Japan een nieuwe machthebber gekregen: Tokugawa leyasu. Het nieuwe sterke gezag van de shogun zou een radicale ommekeer betekenen voor de verhouding met de Europeanen. De nieuwe shogun had het bekeringswerk van Jezuïeten met argusogen aanschouwd en toen protestantse handelaren uit Groot-Brittannië en Nederland er bij hem op wezen dat dit wel eens de eerste stap kon zijn naar kolonisatie door de Katholieke landen, verbood hij prompt het Christendom in zijn rijk en negeerde hij de adviezen van de Portugezen de van piraterij beschuldigde Nederlanders te laten executeren. Hij zag de protestantse Nederlanders als een goed tegenwicht tegenover de katholieke Portugezen. De Nederlandse wapens en kleding kon hij bovendien goed gebruiken. Zijn kleinzoon - Tokugawa Iemitsu, moest helemaal niets hebben van het bekeringswerk van de Jezuïeten: zij waren te katholiek en dus te ijverig om zieltjes te winnen, waarbij sommige bekeerden een invloed begonnen uit te oefenen op de binnenlandse politiek. Dit was voor shōgun ontoelaatbaar omdat dit de gevestigde orde in gevaar bracht. Hij beschouwde de missionarissen als agenten van buitenlandse politieke inmenging. Hij zette alle Europese missionarissen het land uit.In 1637, toen de Portugese missionarissen reeds uit het land gezet waren, kwamen de christenen rond Nagasaki in opstand. Als repressaille werden 37.000 mensen op de meest wrede wijze omgebracht. Schepen van de calvinistische Hollanders hielpen de shogun om de 'paapse' opstand te onderdrukken. Eén voor één gaven de Europeanen hun factorijen op.

Links: Tokugawa leyasu

Toen Shogun Iëmitsoe in 1640 Japan definitief en volledig afsloot van de buitenwereld, mochten alleen de Hollanders blijven. Zij waren bereid  te verklaren geen enkele ambities voor het Christendom in Japan te hebben, en vanaf 1641 netjes op hun toegewezen kunstmatige eilandje Deshima dat met een dam verbonden was met Nagasaki, te blijven. (z. verder: de VOC in Japan)

Gemaakt: 14-06-10

colofon