2781

Milete (Miletus)

Milete, bij Söke, behoorde tot de Ionische Confederatie van 12 steden en ligt bij de Büyük Menderes. Dank zij haar vier havens was het een bloeiende handelsstad, die gekend was voor wollen kledij en textiel.

Reeds in het tweede millennium v.Ch. was Milete bewoond door Achaeërs. Samen met Efeze vormde het de basis van de Ionische beschaving. Vanuit de haven vertrokken talrijke expedities. In de 8e eeuw v.Ch. was Milete reeds een grote koloniale mogendheid met bijna honderd nederzettingen.  

rechts: maquette van Milete (eind 5e eeuw v. Chr.)
Milete werd gesticht voor of in de 11de eeuw v. Chr. De bloeitijd viel in de 7de tot 6de eeuw. Toen was het cultureel de meest vooraanstaande stad in de gehele Griekse wereld. Hier ontstonden de Griekse filosofie en de eerste wetenschapsbeoefening (Hecataeus). De invloed en rijkdom worden weerspiegeld door een enorme kolonisatiepolitiek. Ook Naucratis in Egypte was een kolonie van Milete.
In het totaal zou Milete negentig kolonies hebben geteld. De bevolking richtte ook noordelijke kolonies op bij de Dardanellen, de Zee van Marmara en de Zwarte Zee. De koopvaardijvloten van Milete gingen zelfs tot aan de Atlantische Oceaan.
 

Milete, gelegen op een schiereiland aan de Anatolische Westkust, was ooit de grootste en machtigste Ionische havenstad. De vier havens die eens Milete omringden zijn dichtgeslibd en maken nu deel uit van het vaste land ver van de zee verwijderd. Als gevolg van aardbevingen is het grondwaterpeil gestegen, waardoor Milete nu grotendeels in een moeras verzonken ligt. 
Onder Thales van Milete (625-545 voor onze tijdrekening) beleefde de stad haar grote bloei. Hij wordt algemeen beschouwd als eerste Europese wijsgeer en sinds Aristoteles als eerste natuurfilosoof. Van Thales en de andere eerste filosofen is weinig bekend. Wat er nu bekend is, is door de latere schrijvers bekend gemaakt met als belangrijkste persoon. Aristoteles. Deze heeft de eerste filosofen ook 'voorsocratici' als naam gegeven.

links: Thales van Milete

De voorsocratici zoeken in hun denkende vragen naar de oorsprong en het wezen van de wereld. Hiervoor moet naar hun opvatting een uniforme grond bestaan. Zo ziet Thales op de vraag naar de oorsprong van de wereld water als de stof die de wereld heeft voortgebracht, het is het ene waaruit al het andere voortkomt. Volgens Thales blijft bij elke verandering van de verschijnselen, water het gelijke en onveranderlijke, zodat alle veranderingen, al het overige zijnde daaruit kan worden verklaard.
 Naast de filosofen Thales, Anaximander en Anacimenes leefde in Milete ook de architect Hippodamus. Zij legden de basis voor het Griekse gedachtegoed en de klassieke wetenschap. 

Links Aphrodisias-poort
Milete kreeg veel aanvallen te verduren van de Lydiërs, maar zij hielden onder leiding van tiran Thrasybulus stand tot in de 6de eeuw voor Christus. Toen wist Cresus deze Ioniërs eindelijk te onderwerpen. Nadat Cyrus de Grote Lydia overwon, werd Milete Perzisch.
De stad kwam echter tussen 500 en 494 met de overige Ioniërs in opstand en werd met de grond gelijk gemaakt door Darius I, net als het heiligdom Didyma tot hetzelfde grondgebied behoorde. 
Na 479 werd de stad herbouwd. Milete was lid van de Delisch-Attische Zeebond, maar haar oude glorie heeft de stad nooit meer teruggewonnen. De nieuwe stad had een regelmatig grondplan met een functionele indeling, zoals door Hippodamos van Milete ook elders zou worden toegepast. Tussen 300 en 600 begonnen de havens bovendien te verzanden. Milete ligt nu acht kilometer van de zee.
Milete, de wieg van de Europese beschaving, ligt tegenwoordig boven moerassen. 
Het theater dagtekent uit de Hellenistische periode, maar werd aangepast door de Romeinen. De muren van de voorgevel waren 140 meter lang en 30 meter hoog. Er was plaats voor 15.000 toeschouwers. De resten van het theater zijn nog steeds bijzonder indrukwekkend. Met zijn assymetrische bouw was het grootste theater van zijn tijd door de Romeinen in Azië gebouwd. 

Ten oosten van het theater liggen de resten van Byzantijnse bouwwerken en het delfinion van de voormalige haven. Merkwaardige ruïnes zijn het door leeuwen bewaakte Havenmonument en het grootheiligdom, het Delphinion. 
Uit de Hellenistische tijd dagtekenen de Agora en de uit de 2de eeuw stammende monumentale marktpoort. Deze poort werd gans gerestaureerd en bevindt zich nu in het Staatsmuseum te Berlijn. Het is een typisch voorbeeld van etalerende architectuur. De gevel, met z'n afwisseling van nissen en vooruitspringende delen gaat terug op de architectonische achtergronden van het toneel in de Romeinse theaters.  
Met de jaren is het landschap veel veranderd, de haven is reeds lang verzand, de ruïnes en de resten van de marktpleinen geraken geregeld overstroomd.  

De opgravingen zijn in 1872 door Franse archeologen begonnen en worden nadien door Duitsers voortgezet. 

laatst bijgewerkt: 14-03-07

colofon