2442 Tiwanakucultuur (ca. 400 v. Chr. - ca. 1200 n. Chr.)
Zuid-Amerika (1000 - 200 v. Chr.); Zuid- en Midden-Amerika (200 v. Chr. - 1000 n. Chr.)
Tiwanaku (oude schrijfwijze: Tiahuanaco) was een stad in het huidige Bolivia op een tiental kilometers van het Titicacameer. De stad is, net als het meer, gelegen op zo'n 4000m hoogte op de Altiplano, de hoogvlakte van de Andes.

Tiwanaku is een pre-Inca volk dat ca 1500 voor onze jaartelling moet zijn ontstaan.
Omstreeks het jaar 1200 n. Chr. hield deze cultuur onder raadselachtige omstandigheden op te bestaan.. Mysterieus, want archeologen hebben geen eenduidig bewijs gevonden van de oorzaak van de plotselinge verdwijning van een hele cultuur. En een geschrift waar mogelijke aanwijzingen uit te halen is, hadden de Tiwanaku niet. De meest aangehangen theorie is dat er een langdurige droogte is geweest waartegen zelfs het unieke irrigatie systeem van de Tiwanaku niet bestand is geweest. Dit moet hebben geleid tot chaos, burgeroorlog en epidemieën en uiteindelijk tot een massale vlucht van de overgeblevenen uit de hoofdstad op zoek naar vruchtbaardere gronden.
De geleerden zijn er ook aardig over eens dat de Inca’s veel van de ontwikkeling en kennis van dit volk hebben overgenomen waarmee de Tiwanaku één van de wortels vormt die heeft geleid tot de hoogontwikkelde Inca cultuur.
De Tiwanaku-cultuur kwam tot grote groei, mede door de ingenieuze landbouwtechnieken en een omvangrijke veestapel. Lama´s en Alpaca´s vervoerden goederen over grote afstanden over verharde wegen. Door deze goede infrastructuur kreeg het volk een sterke machtspositie, waarin de handel een belangrijke rol speelde. De Tiwanaku´s hechtten veel waarde aan riten en gebruiken. Zij offerden aan de goden zowel dieren als mensen. Conders en slangen werden als personificatie van de goden gezien, en deze dieren zijn dan ook veelvuldig op aardewerk uit die tijd terug te vinden.

De Tiwanaku bouwden een grote stad aan de westkant van het grote Titicaca meer. Hun jaartelling bepaalden ze met ingewikkelde berekeningen over de stand van de zon, de maan en de sterren. Een Tiwanaku jaar begint met de winter solstice, de dag van de zonnewende. De dag dat de zon de noorderkeerkring bereikt en vanaf dat moment dus weer terugkeert richting zuiderkeerkring. Die dag, in de huidige kalender 21 juni, is het begin van het nieuwe oogstjaar, het moment dat hier op het zuidelijk halfrond de zon en dus de zomer er weer aankomt.

Volgens goede traditie komt het hele volk in de tempel bij elkaar om het nieuwe jaar feestelijk en met offerandes in te luiden. Immers, de oogst, hun leven, hangt af van Viracocha, de zonnegod en Pachamama, moeder aarde. Viracocha, weerspiegelt door de zon Inti, kan rekenen op een uitbundige aanbeding op het moment hij zijn eerste stralen over de bergen de tempel in schijnt. Pachamama kan rekenen op lama foetussen om haar te voeden en chicha, het lokale bier om haar dorst te lessen.

In de tempel bij het Titicaca meer raken de eerste zonnestralen op deze solstice precies de oostelijke hoek van het bouwwerk. Daar staat een monoliet die dan in een rechte lijn een schaduw de tempel in werpt om aan te geven dat het de zonnewende daar is…

Tiwanaku ontstond waarschijnlijk al voor 400 en was de hoofdstad van een rijk dat in zijn bloeitijd (tot ca. 1000) ruwweg de zuidelijke helft van het latere Incarijk beheerste, dat wil zeggen Zuid-Peru, Noord-Chili, een flink stuk van Bolivia en een deel van Noord-Argentinië. De noordelijke helft van het latere Incarijk werd beheerst door het in het huidige Peru gelegen rijk van de Huari, Tiwanaku's grote rivaal. Het Tiwanakurijk telde waarschijnlijk zo'n miljoen onderdanen en werd door de latere Inca's als een soort grootvaderbeschaving beschouwd.
Er is wel gedacht dat de hoofdstad Tiwanaku aan de oever van het Titicacameer lag, maar onderzoek naar sedimenten in het meer bevestigen dit niet. Toch moet de stad goede water- en voedselvoorzieningen gehad hebben in een gebied waar de huidige Aymará, die de directe nazaten zijn, maar een karig bestaan hebben. In de regentijd is er voldoende water maar er zijn ook droge tijden die men door moet zien te komen en honger is geen zeldzaamheid. Bovendien kan in dit hooggelegen gebied het plotseling optreden van vorst vernietigend werken op de oogst.
De stad bevatte onder andere een tempel, de Pumopunco (?), die er met zijn gouden versierselen indrukwekkend moet hebben uitgezien. Er was ook een piramide, de Akapana. Er zijn bijzonder kundig gebouwde kanalen die als leidingen de piramide invoeren en het ziet ernaar uit dat het element water samen met de zon als goddelijk vereerd werden. Naast astronomie en geneeskunst moet de waterbouwkunde op een bijzonder hoog peil gestaan hebben. Buiten de stad is er de Pampa Koani, een gebied doorsneden met (nu droogliggende) sloten met smalle stroken opgehoogd land ertussen. Het leek waarschijnlijk dat irrigatie één van de redenen was voor dit ingewikkelde systeem, maar toen een deel ervan weer in ere hersteld werd bleek dat er een andere functie van het vele water was: het functioneerde als zonnecollector. 
Bij een flinke nachtvorst die de andere boeren tot wanhoop bracht, bleef dit gedeelte onaangetast. Sindsdien is gebleken dat deze velden een tot zeven maal hogere opbrengst kunnen hebben dan de traditionele velden van de Aymará. De verering van zon en water was dus ook gestoeld op heel praktische overwegingen: de beschaving hing letterlijk van de wisselwerking van de twee af en met name het bijzondere vermogen van water om veel warmte op te slaan. (Water heeft een hoge soortelijke warmte). Natuurlijk beantwoordt dit niet de vraag waarom deze beschaving ten onder gegaan is, maar waarschijnlijk is er rond het jaar 1000 een klimaatverandering geweest droogteperiode van zo'n 80 jaar inluidde. Zonder water werkte het systeem uiteraard niet. Er zijn echter ook aanwijzingen van geweld en mensenoffers uit de eindfase van de Tiwanakubeschaving en veel is nog onduidelijk. Van alle hoogontwikkelde beschavingen is dit wellicht degene waar het minst van bekend is. Het onderzoek ernaar is niet alleen van academisch belang maar is al begonnen veranderingen aan te brengen in de lokale economie.

bronnen: 

http://home.wanadoo.nl/wendy_erik/El%20Dorado/Incawereld/Tiwanaku/Tiwanaku.htm

http://nl.wikipedia.org/wiki/Tiwanaku

Gemaakt: 21-12-05

colofon