2430

Olmekenbeschaving (ca. 1500 v. Chr. - 200 n. Chr.)

Tussen ± 1500 - 1200 v. Chr. ontstond in de moerassige tropische regenwouden aan de Golf van Mexico de Olmekenbeschaving, die tussen 1200 en 600 v. Chr. tot bloei kwam aan de kustvlaktes van de Golf van Mexico. De Olmekenbeschaving is de oudste Midden-Amerikaanse cultuur, die ook wel wordt aangeduid met de preklassieke of formatieve periode.

Het was de tijd van de eerste nederzettingen. In de tropische laaglanden lang de Golf van Mexico werden de eerste ceremoniële centra gebouwd - stenen bouwwerken met een piramidale structuur.

 In de Olmeekse samenleving ontstond een centralistische, religieus-politieke machtsstructuur. De Olmeken ontwikkelden verschillende vormen van kunstzinnige expressie, waaronder monumentale beeldbouwwerken en keramiek. De laatste was waarschijnlijk overgekomen uit Zuid-Amerika. Het culturele erfgoed van de Olmeken werd geleidelijk overgenomen door alle andere Midden-Amerikaanse culturen. 

Mexico is erg bergachtig, alleen in de smalle stroken langs de de kusten en op het schiereiland Yucatán in het zuidoosten is wat vlakker. De rest van Mexico is woest en bergachtig, met veel dorre streken die zo rotsachtig of met zout doordrenkt zijn dat er behalve gras en wat boompjes  niets wil groeien. In grote delen van Mexico is het zo heet dat alles verdort. Eén van de weinige vruchtbare streken is de Vallei van Mexico, die 2000 meter boven zeeniveau ligt. 
In de tropische laaglanden langs de Golf van Mexico werden de eerste ceremoniële centra gebouwd - stenen bouwwerken in de vorm van een piramide, paleizen, pleinen, terrassen en standbeelden. Zo maakten de Olmeekse beeldhouwers kolossale stenen hoofden. Sommige van deze hoofden wegen meer dan 20 ton. De Olmeken hadden een hoog ontwikkelde godsdienst gebaseerd op  de verering van de jaguar. Ze hadden verstand van  wiskunde en astronomie en dreven handel met de Maya's in het oosten met de volkeren die later de Zapoteken en Mixteken genoemd zouden worden.

In deze godsdienstige centra stonden maar weinig huizen. De boeren woonden verspreid in het omringende land. De Olmeken hakten uit enorme rotsblokken enorme reuzenkoppen, tot wel 3 m. hoog. Dezelfde koppen zijn ook teruggevonden in allerlei kleine beeldjes. De Olmekenbeschaving heeft zo'n 2000 jaar geduurd. ± 700 na Chr. werd ze ten val gebracht door volkeren die vanuit het noorden Mexico binnen zijn getrokken. 

De Olmeekse beschaving verspreidde zich vanaf omstreeks 1000 voor Chr. over een uitgestrekt gebied langs de Golf van Mexico. Zij bracht sculptuur in jade voort en hiëroglyfenschrift, benevens grote ceremoniële centra, zoals La Venta, een klein eiland van zand en leem, omringd door kustmoerassen in de staat Mexicaanse staat Tabasco. Door heel de Olmekencultuur treft men de jaguar als onderwerp aan: soms vrij realistisch weergeven, soms gecombineerd met menselijke trekken. Mogelijk stelden zij "weerjaguars" (zoals weerwolven) of mannen met heilig jaguarbloed voor. 

De grootste prestatie van de Olmeken was wel de uitwerking van een systeem van religieus leiderschap, dat de basis vormde van heel de Middenamerikaanse beschaving. Het eiland La Venta was het ceremoniële middelpunt, een heilige plaats waar bewoners van een groter gebied bij tussenpozen samenkwamen om deel te nemen aan de godsdienstige riten. De priesters van La Venta moeten een machtige greep hebben gehad op hun volgelingen: zij wisten het heiligdom minstens 400 jaar te handhaven. 

Na 500 v. Chr. verspreidde de Olmeken-beschaving  zich verder naar het zuiden tot aan Guatamala en El Salvador. De Olmeken of mogelijk hun Zapoteekse bekeerlingen ontwikkelden een eigen schrift: simpele, tot nu toe nog niet ontcijferde hiëroglyfen, bestaande uit koppen van mensen en dieren. Deze tekens, hoe primitief ook, vormden een machtig intellectueel wapen. Ze hieven degenen die van dit schrift gebruik maakten, de priesters dus, ver uit boven de ongeletterde massa. Het stelde de kenners in staat om via geheime boodschappen met elkaar contact te houden en om hun wijsheid te puren uit de heilige geschriften uit het verleden. 

In de 4e eeuw v. Chr. werd het Olmeekse heiligdom La Venta door vreemde indringers verwoest. 

Midden-Amerika: Monte Alban - Zapotheken-beschaving (ca. 600 v. Chr. - 800 n. Chr.)

laatst bijgewerkt: 03-04-03

colofon